Nguyễn Sáng (1923 - 1988) quê ở làng Điều Hòa, nay là Tiền Giang. Ông sinh ra trong một gia đình tri thức và tốt nghiệp Cao đăng Mỹ thuật Đông Dương. Năm (1936 - 1938) ông học tại Trường Mĩ thuật Gia Định, sau đó học khóa XIV tại Trường Mĩ thuật Đông Dương. Ông là người cách tân trong lĩnh vực sơn dầu, đặc biệt là sơn mài. Ngoài ra, ông còn là người khai phá thành công phong cách nghệ thuật hội họa hiện đại châu Âu.
Tranh của Nguyễn Sáng gồm nhiều thể loại, dù ở thể loại nào, ông đều gặt hái được thành công và được coi là một nghệ sĩ tiêu biểu có nhiều đóng góp cho nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Tranh vẽ nghệ thuật của ông Sáng là sự kết hợp hài hòa giữa nét hiện đại và tinh hoa văn hóa dân tộc.
Cùng với Nguyễn Gia Trí và Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng là một trong những cây đại thụ cho nghệ thuật sơn mài Việt Nam. Tranh nghệ thuật của ông chuyển động băng hình ảnh và màu sắc đơn giản, hiện đại chứ không khô khan, khuôn sáo, các tác phẩm đều được vẽ bởi tấm lòng chân thành và tài năng biến hóa của ông.
Ông là bậc thây về mô tả, không chỉ nhấn mạnh vào nhân vật và các đặc điểm tính cách mà còn vẽ về nhiều chủ đề khác nhau, chẳng hạn như phụ nữ và hoa (Thiếu nữ bên hoa sen), và phong cảnh đẹp về những ngôi chùa cổ kính, nguy nga (Tháp Phổ minh), núi non hùng vĩ, hùng vĩ (Pác Bó), cảnh miền quê thanh bình, tĩnh lặng (Thiếu nữ trong vườn chuối), trò chơi dân gian (Chọi trâu, đấu vật).
Nguyễn Sáng đã nâng hình tượng người lính lên tầm vĩ đại, gạn lọc chi tiết để tạo nên sức mạnh biểu cảm. Tác phẩm mang lại cảm giác vừa trang nghiêm vừa xúc động, như một lời tri ân đến các chiến sĩ Điện Biên và một minh chứng cho giá trị của nghệ thuật trong việc lưu giữ lịch sử. Với giá trị lịch sử, thẩm mỹ, và văn hóa, bức tranh đã cổ vũ tinh thần quân dân trong kháng chiến chống Mỹ sau này, đồng thời ảnh hưởng sâu sắc đến các thế hệ họa sĩ Việt Nam.
Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ - 1963
Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ là một bản hùng ca về tinh thần yêu nước và lý tưởng cách mạng, khắc họa vẻ đẹp của người lính Điện Biên - vừa bình dị, vừa cao cả. Hình ảnh chiến sĩ bị thương nhưng vẫn cầm súng, mắt nhìn nghiêm nghị về lá cờ Đảng, thể hiện lòng trung thành và ý chí bất khuất. Cái bắt tay đầy quyết tâm, lá cờ Đảng treo trên vách hào, và không gian khẩn trương giữa hai trận đánh gợi lên sự cam go và khốc liệt của chiến tranh, nhưng cũng tràn đầy hy vọng và niềm tự hào. Bức tranh không chỉ ghi lại một khoảnh khắc lịch sử mà còn truyền tải thông điệp về sức mạnh của đoàn kết và niềm tin vào lý tưởng cách mạng, lý giải vì sao quân dân Việt Nam có thể chiến thắng trong cuộc chiến không cân sức.
Giặc đốt làng tôi - 1954
Giặc đốt làng tôi được vẽ vào năm 1954, trong thời kỳ cuối của cuộc kháng chiến chống Pháp (1946-1954), ngay trước chiến thắng Điện Biên Phủ và Hiệp định Genève. Bức tranh khắc họa một cảnh bi thảm: ngôi làng bị giặc đốt cháy, với khói lửa bốc cao, những ngôi nhà đổ nát, và người dân đau khổ trước thảm họa. Một người phụ nữ ôm con trong tuyệt vọng, một cụ già cúi đầu, và những người khác đứng nhìn cảnh làng quê tan hoang. Chủ đề này phản ánh tội ác của thực dân Pháp trong chiến thuật “tiêu thổ” để đàn áp tinh thần kháng chiến, đồng thời thể hiện nỗi đau và lòng căm thù của nhân dân Việt Nam. Nguyễn Sáng, với tư cách là một họa sĩ kháng chiến, đã ghi lại khoảnh khắc này với sự nhạy cảm sâu sắc, biến tác phẩm thành một lời tố cáo chiến tranh và một bài ca về sự kiên cường của dân tộc.
Nguyễn Sáng, với tư cách là một họa sĩ kháng chiến, đã biến tác phẩm thành một tuyên ngôn nghệ thuật, ghi lại tội ác của thực dân Pháp và truyền tải thông điệp về lòng yêu nước và ý chí chiến đấu. Ánh sáng và màu sắc trong tranh mang ý nghĩa biểu tượng: ngọn lửa đỏ là sự hủy diệt, khói đen là đau thương, và ánh sáng nhạt trên khuôn mặt người dân là hy vọng mong manh. Bức tranh mời gọi người xem suy ngẫm về giá trị của hòa bình và sự hy sinh của nhân dân trong cuộc đấu tranh giành độc lập.
Công nhân học tập - 1956
Công nhân học tập là một bức tranh đầy cảm hứng, tái hiện tinh thần lao động và học tập của tầng lớp công nhân trong giai đoạn xây dựng đất nước sau kháng chiến. Hình ảnh người công nhân viết thư hoặc ghi chép không chỉ gợi lên sự nỗ lực nâng cao tri thức mà còn là biểu tượng của khát vọng tiến bộ và phát triển xã hội. Người đọc sách và người quan sát thêm vào chiều sâu, thể hiện sự học hỏi và đoàn kết giữa các công nhân. Bức tranh mang lại cảm giác trầm lắng nhưng ấm áp, như một lời khẳng định về giá trị của giáo dục và lao động trong việc xây dựng một xã hội mới.
Nguyễn Sáng, với tư cách là một họa sĩ từng trải qua kháng chiến, đã biến tác phẩm thành một tuyên ngôn nghệ thuật, ghi lại tinh thần vượt khó của tầng lớp lao động và truyền tải thông điệp về niềm tin vào tương lai. Ánh sáng và màu sắc trong tranh mang ý nghĩa biểu tượng: ánh sáng nhạt là hy vọng, màu nâu đỏ là đất nước, và màu xám là sự gian khổ của lao động. Bức tranh mời gọi người xem suy ngẫm về vai trò của giáo dục và sự kiên trì trong việc phát triển đất nước.
Công nhân học tập là một kiệt tác của Nguyễn Sáng, thể hiện tài năng của ông trong việc sử dụng ánh sáng, màu sắc, và bố cục để tái hiện tinh thần lao động và học tập của tầng lớp công nhân. Bức tranh không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một tài liệu lịch sử, ghi lại nỗ lực xây dựng đất nước trong giai đoạn hậu chiến. Với phong cách hiện thực kết hợp biểu cảm, cùng sự nhạy cảm với chủ đề nhân văn, tác phẩm này mang lại một trải nghiệm thẩm mỹ sâu sắc, vừa trầm lắng vừa đầy cảm hứng. Nó là minh chứng cho tài năng của Nguyễn Sáng và đóng góp quan trọng của ông vào nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại, đặc biệt trong giai đoạn xây dựng đất nước.